સ્કેમર્સથી ચેતો : તેમના ખાતામાં પૈસા ચુકવણી કરવામાં એમની યુક્તિઓમાં ભટકાશો નહીં.(ખાસ કરી કોર્પોરેટ-વ્યવસાયી ક્ષેત્ર).

ગુનેગારો ઇમેઇલ ઉપયોગ થતી સિસ્ટમોને હેક કરે છે અથવા કોર્પોરેટ પેમેન્ટ સિસ્ટમો વિશેની માહિતી મેળવવા માટે સોશિયલ એન્જિનિયરિંગ યુક્તિઓનો ઉપયોગ કરે છે, પછી કંપનીના કર્મચારીઓને તેમના અલગ અલગ બેંક ખાતામાં પૈસા ટ્રાન્સફર કરવામાં છેતરી રહ્યા છે.

@ તમારી કોર્પોરેટ સિસ્ટમોને હેકિંગના પ્રયત્નોથી સુરક્ષિત કરો :

• માલવેર ચેપને રોકવા માટે સારી કંપનીનું એન્ટી વાઈરસ, ફાયરવોલ અને અન્ય ટૂલ્સનો ઉપયોગ કરો,કમ્પ્યુટર અને ડિવાઇસીસ નિયમિતરીતે સ્કેન કરતા રહો.

• તમારા વ્યક્તિગત અને વ્યવસાયિક કમ્પ્યુટરને અદ્યતન(અપડેટેડ) રાખો: સુરક્ષા ચેતવણીઓ પર ધ્યાન આપો, સુરક્ષા પેચોને અપડેટ કરો, સમયાંતરે સિસ્ટમો તપાસ કરાવતા રહો.

• ખાતરી કરો કે તમારા ઇમેઇલ એકાઉન્ટ્સ સારી રીતે સુરક્ષિત છે અને કોઈપણને પોતાનો  પાસવર્ડ્સ શેર કરશો નહીં.

• જે કામની નથી,લોભામણી અથવા આશા ન હોય એવી લિંક્સ પર ક્લિક કરશો નહીં, ભલે તેમની ધ્વનિ સ્વરૂપે નામો હોય ( ઉદાહરણ તરીકે ઇનવોઇસ). તેમાં હંમેશાં તમારા ઇમેઇલ/કમ્પ્યુટર પ્રવૃત્તિઓને મોનિટર કરવા માટે અને એક્સેસ આપવા વાળા માલવેર હોય છે.

સ્પામ ફિલ્ટર્સને સક્ષમ રાખો અને શંકાસ્પદ અથવા બ્લેકલિસ્ટેડ વેબસાઇટ્સની બધી એક્સેસને બ્લોક કરો.

@ શંકાસ્પદ અથવા અનપેક્ષિત ‘તાત્કાલિક’ ચુકવણી વિનંતીઓ અથવા ફેરફારો પ્રત્યે જાગ્રત રહો.

• સેન્ડરના ઇમેઇલ સરનામાંને કાળજીપૂર્વક જુઓ/તપાસો. અપરાધીઓ હંમેશાં તમારા વ્યવસાયિક ભાગીદારો યા વ્યવસાય સાથે જોડાયેલને એકસમાન ઇમેઇલ સરનામાં સાથે એક એકાઉન્ટ બનાવે છે જેથી તમારી આંખો ધોકો ખાઈ શકે !

• આવી બાબતમાં તરત જ લાગતાવળગતા સુધી પહોચાડો,જેથી કોઈ પણ બેંકના ખાતાઓ સાથે વ્યવહાર કરનારા સાથીદારો સ્કેમથી વાકેફ થાય.

• જો તમને ચુકવણીની પદ્ધતિ અથવા બેંક ખાતામાં ફેરફાર અંગે કોઈ ઇમેઇલ પ્રાપ્ત થાય છે, તો આ દાવાને ચકાસવા માટે ચુકવણી પ્રાપ્તકર્તાને બીજી ચેનલ (ફોન) દ્વારા સંપર્ક કરો. ઇમેઇલનો સીધો જવાબ નહીં આપો.

• કોઈપણ વ્યક્તિગત અથવા સંવેદનશીલ માહિતી પ્રદાન કરતા પહેલા વેબસાઇટ્સની પ્રામાણિકતાની ચકાસણી કરો.

@ લક્ષ્ય બનવાનું ટાળો :

• સોશિયલ મીડિયા પર સંવેદનશીલ અથવા વ્યક્તિગત માહિતી પોસ્ટ કરશો નહીં. આનો ઉપયોગ તમને લક્ષ્ય બનાવી છેતરપિંડી કરી શકાય છે.

• બધા ગુપ્ત દસ્તાવેજો કાઢી નાખો અને તેનો યોગ્ય નિકાલ કરો.

• દરેક એકાઉન્ટ માટે અલગ અલગ પાસવર્ડ્સનો ઉપયોગ કરો, તેમને નિયમિતપણે બદલો અને શક્ય હોય તો તમારા બધા એકાઉન્ટ્સ પર ટુ ફેક્ટર ઓથેન્ટીકેશન એનેબલ કરો.

• મજબુત પાસવર્ડ્સનો ઉપયોગ કરો જેમાં સંખ્યાઓ, પ્રતીકો, કેપિટલ અને લોઅર-કેસ અક્ષરો શામેલ હોય

@. વાતોમાં આવી પૈસા ચૂકવી દીધા - હવે શું? 

• પ્રાપ્ત વ્યવહાર અને ઇમેઇલ્સ/ઇન્વોઇસેસ સંબંધિત તમામ દસ્તાવેજો એકત્રિત કરો અને શક્ય તેટલી વહેલી તકે તમારા નજીકની સ્થાનિક પોલીસને જાણ કરો.

• કપટભર્યા વ્યવહાર માટે તમારી બેંકને તાત્કાલિક એલર્ટ કરો. બેંકે તાત્કાલિક ભંડોળને ફરીથી રિકોલ કરવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ.

• કોઈ સાયબર એક્સપર્ટ /વકીલની સલાહ લેવાની,જે બેંક ખાતામાંથી ફ્રોડ થયું હોય ત્યાં રજૂઆત ના થાય તો આરબીઆઈ ફરિયાદ વિભાગમાં કરી અમુક સમય રાહ જોવી, અને કોઈ નિરાકરણ ના થાય તૈ પૈસાની પુન:પ્રાપ્તિના પ્રયાસમાં અને / અથવા એકાઉન્ટ ધારકે સંબંધિત કોઈ સિવિલ ફરિયાદ બેંકને સાથે રહી અથવા જાણકારીમાં રાખી કરવી જેથી ભવિષ્યમા બેંક કેસમાં સહાયક તરીકે મદદ કરી શકે છે.

માલવેર : માલવેર અથવા મેલેસીયસ(દૂષિત) સોફ્ટવેર એ પ્રોગ્રામ અથવા ફાઇલ છે જે કોઈપણ કમ્પ્યુટર વપરાશકર્તા માટે નુકસાનકારક છે. માલવેરના પ્રકારોમાં કમ્પ્યુટર વાયરસ, વોર્મ, ટ્રોજન હોર્સ અને સ્પાયવેર શામેલ હોઈ શકે છે. આ મેલેસીયસ (દૂષિત) પ્રોગ્રામ વિવિધ પ્રકારના વિવિધ કાર્યો કરી શકે છે જેમ કે સંવેદનશીલ ડેટા ચોરી, એન્ક્રિપ્ટ કરવા અથવા કાઢી નાખવા, કોર કમ્પ્યુટિંગ કાર્યોમાં ફેરફાર અથવા હાઇજેક કરવું અને વપરાશકર્તાઓની કમ્પ્યુટર પ્રવૃત્તિને તેમની પરવાનગી વિના મોનિટર કરવું.

આ પ્રકારના સાયબર ગુનાઓથી સાવચેત રહેવા માટે ભારત સરકારની વેબ સાઈટ https://cybercrime.gov.in/ અને ટ્વીટર પર @Cyberdost પર પણ ઘણી બધી માહિતી મળી શકશે.