Skip to main content

परमेश्वर : जोरिया कालिया नायक (1838-1868)


"मुझे एक ही सवाल बार बार पूछने की ज़रूरत नहीं है" 150 साल पहले ब्रिटिश सरकार के सामने कानूनी कठहरे में खड़े होकर जोरिया कालिया नायक उर्फ जोरिया परमेश्वर नाम के एक मजबूत आदिवासी युवक ने कलेक्टर को ये बात बोली थी.


देशकी आज़ादी में आदिवासिओका योगदान बहुत बड़ा रहा है.अंग्रेजोके बड़े लश्कर के सामने चार दिन चले इस भीषण संग्राममें 200 आदिवासी योध्धा शहीद हुवे.जिसमे जोरिया नायक के साथ 60 लोग पकडे जाने की वजहसे अंग्रेजोने उनको खुलेमे फांसी दी गयी थी.जोरिया परमेश्वर गुजरात के पंचमहाल जिले के जांबुघोडा के वडेक गाँव के रहनेवाले थे.उन्होंने आदिवासीयों के जल,जमीन और जंगल बचानेके आंदोलनोंकी शुरुआत की थी.अंग्रेजी हुकुमतको हटाकर नायकी राज बनानेका उनका सपना था.घुड़सवारी में माहिर थे.उन्होंने बहुत रजवाड़ो के घुड़सवारो को मात दी थी.1868 में उन्होंने अंग्रेजोके सामने लड़त शुरू की और अपनी बहादुरीका परचम लहराया था.16 अप्रैल 1868 को जांबुघोडा के राजवी जगतसिंह बारियाने फांसी दी थी.आज भी उसके अवशेष जांबुघोडा के पहाडियों के पीछे अभी भी मौजूद है. 2012 में नरेन्द्र मोदीजीने यहाँ पर आदिवासी गौरव सभा आयोजित करके इन गौरान्वित शाहिदोकी यादमे स्मारक बनानेकी घोषणा की थी चुकी यह घोषणा अभी भी कागजो पर ही है.

डॉ अरुण वाघेला, प्रमुख इतिहास विभाग, गुजरात विश्वविद्यालय) के अध्यापक जिन्होंने 3 साल तक यह इतिहास जाने के लिए लोकली फिल्ड वर्क किया जिनके मुताबिक किए गए केस स्टडी के विवरण के अनुसार, 150  पहले अंग्रेजों ने 1868में पंचमहल जिले में फारेस्ट एक्ट लगाकर आदिवासी लोगों के अधिकारों को छीन लिया। तब तीन नेता जोरीया  परमेंश्वर, रूप सिंह नायक और गलाल नायक ने अंग्रेजों के खिलाफ आंदोलन शुरू किया।

आदिवासी युद्धनिति ने अंग्रेजों की नाक में दम कर दिया था, लेकिन अंग्रेज इस गुस्ताखिको सह न पाने की वजहसे आदिवासियों को खोजने के लिए, ब्रिटिश सरकार ने पूना, ग्वालियर और अहमदाबाद जैसे शहरों से 1100 सैनिकों की एक सेना को बुलाया और 15 दिनों तक फाइट टू फिनिश जैसी स्थिति पैदा की। 15 दिनों तक छुपा छुपी चलती रही पर याद रहे जोरिया परमेश्वर बहुत चतुर था अपने हमशकल को लड़ने भेजता था । आखिरकार, ब्रिटिशरो की छानबीन के 15 दिनों के बाद, जोरिया को पकड़ लिया गया और उसे अंग्रेजों के दरबार में भेज दिया गया,जोरिया और उसके चार साथियों को फांसी दे दी गई, 23 को आजीवन कारावास की सजा सुनाई गई, जबकि 26 को देश निकाल कर दिया गया। जिन पांच लोगों को फांसी दी गई थी, उनकी याद में 16 अप्रैल को प्रतिवर्ष शहीद दिवस मनाया जाता है।

इस आंदोलन को एक अंग्रेजी पत्रिका में भी नोट किया गया था

अंग्रेजों के खिलाफ आदिवासी नायक समुदाय के आंदोलन के बारे में जुलाई 1868 के एक नोट मे अंग्रेजी पत्रिका, कॉर्नहिल में ’Our Little war with Naikdas’ शीर्षक से एक लेख प्रकाशित किया गया था। लेख से पता चलता है कि नायक आंदोलन का महत्व गुजरात-भारत तक सीमित नहीं था। इस राष्ट्रीय प्रथा और इसके नायकों की एक महत्वपूर्ण ऐतिहासिक घटना को गुजरात में आज भी सराहना नहीं मिली है।

Comments

Popular posts from this blog

મૌલાના આઝાદ: જેમના મૃત્યુ પર આખું ભારત રડ્યું !

જો મૌલાના માત્ર રાજકારણી હોત, તો તેમણે પરિસ્થિતિ સાથે સમાધાન કર્યું હોત; પણ તે જીંદાદિલ અને લાગણીના માલિક હતા, તે ગુલામ દેશમાં ઉછર્યા પણ આઝાદી માટે આયખું વિતાવ્યું, તેમના મનમાં જે નકશો હિંદુસ્તાનનો હતો તેનાથી અલગ નકશો તે સ્વીકારી શક્યા નહીં! તેમના અંગત અને પ્રિયજનોએ જે ઘા માર્યા તે સહન કરવું સહેલું ન હતું. 19 ફેબ્રુઆરી 1958ના રોજ ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયોએ ખબર આપી કે મૌલાના બીમાર પડી ગયા છે, તેમના પર લકવાની અસર થઈ હતી, ડૉક્ટરોની કતાર હતી, પંડિત નેહરુ અને રાજેન્દ્ર પ્રસાદ મૌલાનાના ઘરે આવ્યા હતા, ડૉક્ટરોએ કહ્યું કે 48 કલાક પછી જ કંઈક કહી શકાશે. 21 ફેબ્રુઆરીએ મૃત્યુનો આભાસ થઈ ગયો હતો, પંડિત નેહરુ, રાજેન્દ્ર પ્રસાદ અને સમગ્ર મંત્રીમંડળ મૌલાનાના ઘરે હાજર હતા, દરેકના ચહેરા ગમગીન હતા! જ્યારે સાંજ પડી ત્યારે આશા તૂટી ગઈ, મૌલાના હફીઝ ઉર રહેમાન સેહરાવી, મૌલાના અતીક ઉર રહેમાન, મૌલાના અલી મિયાં અને દિગર ઉલામાઓએ કુરાનનો પાઠ કરવાનું શરૂ કર્યું, 22મી ફેબ્રુઆરીના રોજ સવારે 10.15 કલાકે મૌલાનાની રુહ પરવાઝ કરી ગઈ. મૌલાનાના મૃત્યુની ઘોષણા થતાં જ ચીસો પડી ગઈ, જેમ જેમ દિવસ આગળ વધતો ગયો, લગભગ બે લાખની ભીડ મૌલાનાના ઘ...

નેતાજી સુભાષબાબુ માટે - ભારતની સેવા કાજે આ સિપાહીએ છોડી દીધું હતું પાકિસ્તાન

તે દૌર 1947 નું હતું જ્યારે ભારતને આઝાદીની સોગાત ની સાથે વિભાજનનું જખમ પણ મળ્યું.પાકિસ્તાનથી ઘણા લોકો પોતાના જીવ બચાવી જલ્દીથી ભારત પહોંચવા માંગતા હતા,કેમકે ગઈકાલે જે પોતાનો દેશ હતો આજે તે બીજા કોઈનો થઈ ગયો.એ જ રીતે ઘણા લોકો ભારતમાંથી પાકિસ્તાન ચાલ્યા ગયા. તેનો પરિવાર ખૂબ ઈજ્જત અને રુતબાવાળો હતો, પરંતુ વતનથી મહોબ્બત માટે તેમણે પરિવારના ઘણા લોકોને પણ ખુદા-હાફિઝ કહીને પોતાના ભારતની રાહ પકડી. એ શખ્સ હતો આઝાદ હિંદ ફોજનો એક વફાદાર સિપાઈ જેણે આઝાદીની જંગમાં અંગ્રેજી સેનાનો બહાદુરીથી સામનો કર્યો હતો.ફોજના સુપ્રીમ કમાન્ડર નેતાજી સુભાષચંદ્ર બોઝને તેના પર ખૂબ ગર્વ હતો.તેનું નામ હતું જનરલ શાહનવાઝ ખાન. ભારત-પાક વિભાજનમાં જ્યારે લાખો મુસલમાન ભારત છોડી પાકિસ્તાન જઈ રહ્યા હતા ત્યારે તેમણે કહ્યું કે મારો દેશ હિન્દુસ્તાન હતો અને તે જ રહેશે.એટલા માટે હું માતૃભૂમિની સેવા માટે ભારત જઈ રહ્યો છું.એ વખતે ઘણા લોકોએ તેમને સમજાવ્યા અને ભડકાવ્યા પણ ખરા.કોઈએ એમ પણ કહ્યું કે ત્યાં કોઈ તમને પાણી માટે પણ નહીં પૂછે અને શક્ય છે કે કોઈ તમારા નામની સાથે જોડાયેલ ખાન શબ્દ સાંભળીને તમને મારી પણ નાંખે. પરંતુ જનરલ શાહનવાજને ...

ગુજરાત ફાયર લાયસન્સ

ગુજરાત ફાયર લાયસન્સ એ ફાયર સલામતીની જરૂરી ડોક્યુમેન્ટ છે. ફાયર લાયસન્સ ગુજરાતમાં ફાયર સિક્યુરિટી પ્રમાણપત્ર અને નો-ઓબ્જેક્શન સર્ટિફિકેટ (એનઓસી) તરીકે પણ ઓળખાય છે. શહેરી વિકાસ અને શહેરી ગૃહ વિભાગ, ગુજરાત સરકાર ફાયર લાયસન્સ (ફાયર એનઓસી) માંગણી કરેલ સ્થળ માટે પ્રમાણિત કરવા માટે અધિકૃત સંસ્થા છે. ગુજરાતમાં, ગુજરાત ફાયર પ્રિવેન્શન અને લાઇફ સેફ્ટી મેઝર્સ એક્ટ, 2018 માં ઉલ્લેખિત વિવિધ પ્રકારના વ્યવસાયો માટે ફાયર લાઇસન્સની આવશ્યકતા હોય છે. ફાયર લાઇસન્સનું મુખ્ય કાર્ય સલામતીના માન્ય નિયમોને વ્યવસાયની અનુરૂપ સાબિત કરવાનું હોય છે. ગુજરાત ફાયર પ્રિવેન્શન અને લાઇફ સેફ્ટી મેઝર ઍક્ટ : ગુજરાત ફાયર પ્રિવેન્શન અને લાઇફ સેફટી મેઝર એક્ટ, ગુજરાત રાજ્યમાં ફાયર સેવાઓ અને સંબંધિત બાબતોની સ્થાપના અને જાળવણી કરે છે. આ અધિનિયમ મુજબ, સરકારી અધિકૃત અધિકારીને ઇમારતો, કાર્યશાળા, જાહેર મનોરંજનની જગ્યાઓ, વેરહાઉસના અથવા બિલ્ડીંગના માલિકોને આગના જોખમ સામે સાવચેતી લેવાની જરૂર હોય છે. ગુજરાત ફાયર લાયસન્સનું મહત્વ : - તમામ ઇમારતો અથવા જગ્યાઓ અથવા કબજો જેમ કે નીચે વર્ણવેલ તે ગુજરાત ફાયર પ્રિવેન્શન એક્ટ હેઠળ માન્ય ફાયર લ...